40 ΕΚΑΤ.ΑΛΚΟΛΙΚΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Οι πληροφορίες που περιέχονται έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας ή την επίσκεψη σε άλλον ειδικό της υγείας. Αν αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια διατροφή ρωτήστε τον προσωπικό ιατρό σας. Επίσης το site λειτουργεί με εθελοντές και ανεβάζουμε άρθρα που βρίσκουμε ενδιαφέροντα από άλλες ιστοσελίδες (γι'αυτό υπάρχει και η πηγή στο τέλος του άρθρου). Δεν είμαστε δημοσιογράφοι ή γιατροί ώστε να κάνουμε πιστοποίηση της ορθότητας του άρθρου, γι'αυτό εάν έχετε κάποια γνώση επιπλέον πάνω στο συγκεκριμένο άρθρο, τα σχόλια σας είναι πάντα καλοδεχούμενα. Και εμείς μαθαίνουμε όπως και εσείς.

ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ

40 εκατ. αλκοολικοί στην Ευρώπη
Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

Ο αλκοολισμός είναι η κατάσταση στην οποία το άτομο βιώνει μια υπερβολική, παθολογική σχέση με το αλκοόλ. Η σχέση αυτή περνά από στάδια:

1. Την κοινωνική ή καθημερινή χρήση (παραπέμπει στο παραδοσιακό μοντέλο κατανάλωσης και σχέσης με το αλκοόλ).

2. Την προβληματική κατανάλωση (είναι η αρχή της παθολογικής σχέσης με το αλκοόλ).

3. Τη σοβαρή κατάχρηση αλκοόλ.

4. Την εξάρτηση από το αλκοόλ (είναι το τελικό στάδιο).

Το τελικό στάδιο, αυτό της εξάρτησης από το αλκοόλ που συναντάται ύστερα από μακροχρόνια κατάχρηση αλκοόλ, δεν είναι το μόνο επικίνδυνο. Κάθε στάδιο κρύβει κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Για παράδειγμα, στο δεύτερο μόλις στάδιο της προβληματικής κατανάλωσης παρατηρούμε την πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων. Δεν είναι ανάγκη να είναι κάποιος βαρύς αλκοολικός για να προκαλέσει ένα τροχαίο. Αρκεί να έχει βγει έξω και να έχει πιει σημαντική ποσότητα αλκοόλ. Αρα, η έννοια του αλκοολικού όπως την ξέρει ο κόσμος είναι ένα πρόβλημα το οποιο ενδεχομένως συγκινεί ή προκαλεί, αλλά το αλκοόλ αυτό καθεαυτό, σε οποιαδήποτε φάση σχέσης μαζί του, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Το θέμα είναι πώς σχετίζεται κανείς με το αλκοόλ.

Στη χώρα μας το αλκοόλ είναι συνυφασμένο με την κοινωνική ζωή και την καθημερινότητα. Η νομιμότητα της ουσίας, η σχέση της με τα ήθη και έθιμα που παρατηρείται σε όλες τις παραδοσιακά οινοπαραγωγικές χώρες της Μεσογείου έχουν δημιουργήσει το παραδοσιακό μοντέλο κατανάλωσης αλκοόλ. Είναι μια ήπια σχέση με το αλκοόλ, το οποίο συνοδεύει το φαγητό σε γιορτές, οικογενειακές και κοινωνικές συγκεντρώσεις κ.ο.κ. Στις μεσογειακές χώρες αλκοόλ σημαίνει κρασί. Διαφορετικό μοντέλο κατανάλωσης, μεγάλων ποσοτήτων σκληρών ποτών (με υψηλή συγκέντρωση οινοπνεύματος), παρατηρείται στις πιο βόρειες χώρες.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα παρατηρείται αλλαγή του παραδοσιακού μοντέλου. Οι δείκτες κατανάλωσης αλκοόλ σε σχέση με την ποιότητα, την ποσότητα ή τη συχνότητα έχουν αλλάξει, και κυρίως στις νέες ηλικίες.

Μελέτες δείχνουν ότι γίνεται αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ από τους νέους. Στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι το 40% των τροχαίων θανατηφόρων ατυχημάτων (είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη σε τροχαία θανατηφόρα και βαριές αναπηρίες) σχετίζεται με κατανάλωση αλκοόλ. Αλλα στοιχεία μαρτυρούν τις επιπτώσεις από την κατανάλωση αλκοόλ στην παραγωγικότητα ενός λαού, λέει στην «Ε», Γιάννης Τούντας, αναπλ. καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής.

– Εφόσον έχει αλλάξει το μοντέλο κατανάλωσης αλλάζει και το πρόσωπο του αλκοολικού;

«Το αρχετυπικό μοντέλο του άνδρα με την κόκκινη μύτη, γύρω στα 60-70 χρόνια, που παραπατάει στα σοκάκια δεν είναι η σημερινή πραγματικότητα. Το προφίλ του αλκοολικού σήμερα είναι άνδρας 45-55 ετών, παντρεμένος. Παθολογική σχέση με το αλκοόλ έχουν νέοι άνθρωποι που κατέχουν θέσεις σημαντικές, στελέχη επιχειρήσεων, δημοσιογράφοι, και γενικά άτομα που ζουν και εργάζονται σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η αλλαγή του μοντέλου κατανάλωσης αλκοόλ στην Ελλάδα τείνει να προσομοιάσει με τα μοντέλα των βορειότερων κρατών.

Αυτή τη στιγμή η χώρα μας κινείται στο αρκετά υψηλό επίπεδο της κατά κεφαλήν κατανάλωσης 9 λίτρων καθαρής αιθανόλης του οινοπνεύματος», αναφέρει στην «Ε» ο Γιώργος Μουσάς, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, αναπληρωτής διευθυντής Ψυχιατρικού τομέα στο νοσοκομείο «Σωτηρία».

Η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη διεθνώς, με αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια -ιδιαίτερα στους νέους. Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες η κατά κεφαλήν κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών για το 1993 κυμαινόταν από 6-13 lt. Στην Ευρώπη οι αλκοολικοί υπολογίζονται σε 40 εκατομμύρια, ενώ περίπου 320 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν προβλήματα υγείας εξαιτίας του οινοπνεύματος. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 1997 η Ελλάδα παρουσίαζε κατά κεφαλήν κατανάλωση 8,7 lt και καταλάμβανε την 8η θέση μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Η Ελλάδα κατέχει επίσης μία από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως ως προς το ρυθμό αύξησης της κατανάλωσης μπίρας.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΩΗΝ ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΥ

«Υπήρχα μόνο για το ποτό»

Επειτα από 17 χρόνια «ξέφρενου», όπως λέει ο ίδιος, ποτού αποφάσισε να σταματήσει. Πέντε χρόνια διήρκεσε το εγχείρημα αυτό, κατά τη διάρκεια των οποίων σκουντούφλησε πολλές φορές μέχρι να καταφέρει να σταθεί όρθιος. Ο Φίλιππος Κ. σήμερα είναι 58 χρονώ. Μένει μαζί με τη γυναίκα του και τις δύο κόρες του, 24 και 27 ετών, σε πρωτεύουσα της περιφέρειας, όπου εργάζεται σε μεγάλο νοσοκομείο ως νοσηλευτής.

« “Εγώ αντέχω το ποτό”, έλεγα. “Μπορώ να πιώ και δύο και δέκα και έντεκα μπουκάλια μπίρα και ένα και δύο μπουκάλια κρασί και να μη με πειράξει”, επέμενα. Δεν έμενα εκεί όμως, το έκανα κιόλας. Και τότε δεν ένιωθα μεθυσμένος, ένιωθα καλά. Επινα πολλά χρόνια -11- όλο και περισσότερο, όλο και πιο άχαρα. Εφευγα από δουλειές ή με απέλυαν. Εντεκα χρόνια δεν κατάφερα να μείνω κάπου σταθερά. Το μόνο σταθερό στη ζωή μου ήταν η οικογένειά μου, η γυναίκα μου και τα δύο παιδιά μου. Κι αυτό το διέλυα μέρα με τη μέρα με τη συμπεριφορά μου. Τις ώρες που ήμουν σπίτι και δεν ήμουν σε κάποιο ταβερνάκι με φίλους, στο καφενείο, στο σουβλατζίδικο της γειτονιάς, ακόμη και στο περίπτερο να συζητώ για ώρες με διαφόρους της γειτονιάς, ήμουν απών. Επινα, έπινα και έπινα όλη μέρα σχεδόν.grafima-alkolismos

Μετά από 11 χρόνια ξέφρενου ποτού άρχισα να βλέπω διαφορές στις συμπεριφορές της οικογένειάς μου. Η γυναίκα μου και τα παιδιά με κοιτούσαν περίεργα. Ενιωθα ξένος στο σπίτι μου. Ηθελα να τους μιλήσω, αλλά το ανέβαλλα κάθε φορά. Οταν το πήρα απόφαση, τους είδα διστακτικούς, σχεδόν φοβισμένους απέναντί μου. Δεν μου απαντούσαν. Μου έλεγαν ότι όλα είναι καλά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Τους ρώτησα πολλές φορές από εκείνη τη φορά αν τους ενοχλεί κάτι που κάνω. Τίποτα. Η γυναίκα μου μια μέρα, αφού πέρασαν ακόμη 2-3 χρόνια, μου μίλησε μόνη της. “Νομίζω ότι πίνεις πολύ περισσότερο απ’ ό,τι παλαιότερα. Κάνεις κακό στην υγεία σου. Δεν θέλω να αρρωστήσεις. Σ’ αγαπάω”. “Δεν υπάρχει πρόβλημα”, της απάντησα. “Δεν θα πάθω τίποτα”.

Πέρασε ένας χρόνος και στο μυαλό μου συχνά παιζόταν ο διάλογος με τη γυναίκα μου. Κάθε φορά με άφηνε έκπληκτο η επιλογή των λέξεων από εκείνη: “Πίνεις πολύ περισσότερο απ’ ό,τι παλιότερα”, αντί του “το ‘χεις παρακάνει”, “πίνεις πάααρα πολύ”, “είσαι μπεκρής”, “αλκοολικός”. “Κάνεις κακό στην υγεία σου”αντί να μου πει “θα πάθεις τίποτα”, “δεν είσαι καλά”, “είσαι άρρωστος”, “έχεις πρόβλημα”. “Δεν θέλω να αρρωστήσεις” αντί του “δεν σε αντέχω άλλο”, “μας έχεις διαλύσει”, “δεν σε θέλω πια”, και “σ’αγαπάω” αντί του “άντε παράτα με”, “σήκω φύγε”, “δεν σ’αγαπάω”. Αποφάσισα να προσπαθήσω να ελαττώσω το ποτό. Ταλαιπωρήθηκα πολύ δύο χρόνια, δεν τα κατάφερα τελικά. Εκανα συμφωνίες με τον εαυτό μου να πιω ένα ποτήρι και τις έσπαγα κάθε φορά. Εχανα τον έλεγχο. Εβρισκα δικαιολογίες ότι “θα ξεκινήσω από αύριο την προσπάθεια να το κόψω, σήμερα δεν είναι καλή μέρα” ή “μπορεί να έχω ξεφύγει, αλλά δεν είναι εύκολο το εγχείρημα”.

Πέρασε άλλος ένας χρόνος και αυτό που κατάφερα ήταν ένα τίποτα. Στον εαυτό μου όμως το έλεγα συνέχεια μετά τη συζήτηση που προανέφερα. Αποφάσισα να κόψω μαχαίρι το ποτό. Για πέντε χρόνια παιδευόμουν πότε μόνος μου, πότε ζητώντας βοήθεια από ειδικούς, πότε από τη γυναίκα μου. Στο διάστημα αυτό, εκτός από πολλά νεύρα νοσηλεύτηκα με συμπτώματα στέρησης 19 φορές. Γινόμουν παρανοϊκός όταν δεν έπινα και ακόμη περισσότερο παρανοϊκός όταν ξανάπεφτα στο ποτό. Ζεσταινόμουν και κρύωνα σε απρόβλεπτες στιγμές. Αλλες φορές με έπιανε πανικός, υπερευαισθησία, νόμιζα ότι όλοι -ακόμη και οι διαβάτες στο δρόμο- με συζητούσαν, με σχολίαζαν. Ημουν πολύ θυμωμένος με όλους γιατί ήμουν θυμωμένος με τον εαυτό μου. Πέντε χρόνια ταλανίστηκα από μια ιστορία που ο ίδιος είχα προκαλέσει και προσπαθούσα να διαγράψω. Ταλαιπωρήθηκα και ταλαιπώρησα τους γύρω μου.

Σήμερα είμαι στον 4ο χρόνο χωρίς αλκοόλ. Ούτε που σκέφτομαι να πιω γουλιά. Δεν μου έχω εμπιστοσύνη ότι θα αρκεστώ σε λίγο. Και δεν έχω την πολυτέλεια να ξαναχάσω αυτά που ταλανίστηκα να ξαναβρώ: την οικογένεια μου, τη δουλειά μου, τους φίλους και συγγενείς, τα χόμπι μου.

Στα πέντε χρόνια αποτοξίνωσής μου, ψυχικής και σωματικής, από το ποτό ξαναέρχονταν στη μνήμη μου οι ικανότητές μου, τα ταλέντα μου, όπως και αυτά των δικών μου ανθρώπων. Θυμήθηκα ότι είχα τελειώσει με άριστα τη Νοσηλευτική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ότι είχα καταφέρει να προσληφθώ σε μεγάλο νοσοκομείο της πρωτεύουσας μέσω εξετάσεων, όπου εργάστηκα για 11 χρόνια. Θυμήθηκα πώς γνώρισα τη γυναίκα μου, πόσο ερωτευμένος ήμουν μαζί της, πόσο ήθελα να ζήσουμε μαζί και να κάνουμε οικογένεια. Θυμήθηκα πόσο ευτυχισμένος ήμουν όταν γέννησε την κόρη μας και μετά 3 χρόνια τη δεύτερη κόρη μας. Θυμήθηκα πόσο μου άρεσε να διαβάζω βιβλία επιστημονικής φαντασίας και να βλέπω έργα ανάλογου χαρακτήρα στον κινηματογράφο. Ακόμη, πόσο διασκέδαζα με τις οικογενειακές συνευρέσεις που κατέληγαν πάντα σε τσακωμό για την πολιτική και το ποδόσφαιρο, αλλά και τις φιλικές με τα πειράγματα, τις πλάκες και την ανταλλαγή απόψεων σε διάφορα θέματα. Τα θυμήθηκα όλα αυτά, γιατί τα είχα ξεχάσει.

Τα αγόρια πίνουν περισσότερο

Από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων δύο ερευνών 1999 και 2003, του ΕΠΙΨΥ/ΕΚΤΕΠΝ το ποσοστό των μαθητών που δηλώνουν πολύ συχνή κατανάλωση οινοπνευματωδών (40 ή και περισσότερες φορές) εμφανίζεται υψηλότερο το 2003 σε σχέση με το 1999. Στην ερώτηση αν καταναλώσατε οινοπνευματώδη τις 30 τελευταίες ημέρες, παρ’ όλο που και το 2003 το ποσοστό είναι σχετικά χαμηλό (4,2%), είναι υπερδιπλάσιο του ποσοστού του 1999 (1,8%).

Πάντως, περισσότερα αγόρια από κορίτσια καταναλώνουν συχνότερα οινοπνευματώδη ποτά. Ωστόσο μεταξύ των δύο περιόδων της έρευνας, το ποσοστό κατανάλωσης για τα κορίτσια εμφάνισε μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης σε σχέση με τα αγόρια (13,6% για τα αγόρια 17,9% για τα κορίτσια).

Μεταξύ αυτών που δήλωσαν ότι ήπιαν τουλάχιστον 3 φορές κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τις τελευταίες 30 ημέρες, το μεγαλύτερο ποσοστό (44%) προτίμησε ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε οινόπνευμα (ουίσκι, βότκα, κοκτέιλ με αναψυκτικό).

Ενα από τα θέματα στη συμπεριφορά των εφήβων σχετικά με τα οινοπνευματώδη το οποίο προβληματίζει τους επιστήμονες είναι η υπερβολική ανά περίσταση (στην καθισιά ή τη φορά) κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Στην ερώτηση για το πόσο συχνά καταναλώνουν 5 ή και περισσότερα οινοπνευματώδη ποτά στην καθισιά τους, σχεδόν ένας στους 3 έφηβους (28,3) απαντάει το 2003 ότι το έκανε τουλάχιστον 2 φορές τις τελευταίες 30 ημέρες, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 1993 (18,3%) με τα αγόρια να εμφανίζονται πιο επιρρεπή.

Οσον αφορά τη μέθη, το 34,3% των εφήβων δηλώνουν το 2003 ότι έχουν μεθύσει τουλάχιστον 3 φορές σε όλη τους τη ζωή. Τα ποσοστά για τους τελευταίους μήνες και τις 30 τελευταίες μέρες είναι αντίστοιχα 16,1% και 5,1%. Σε σύγκριση με το 1999 περισσότεροι έφηβοι δηλώνουν το 2003 ότι έχουν τρεις ή περισσότερες προσωπικές εμπειρίες μέθης σε όλες τις εξεταζόμενες περιόδους. Και στην περίπτωση της μέθης τα αγόρια εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά συγκριτικά με τα κορίτσια. Ενώ η τάση είναι αυξητική και στα δύο φύλα, ο ρυθμός αύξησης για τα αγόρια είναι μεγαλύτερος από αυτόν των κοριτσιών. (12,3% των αγοριών και 7% των κοριτσιών).

Η Ελλάδα συμμετείχε το 2002 στην παγκόσμια έρευνα του μαθητικού πληθυσμού που διεξήγαγε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Από τις απαντήσεις των 15χρονων μαθητών όλων των κρατών προκύπτει ότι ο μέσος όρος ηλικίας έναρξης του αλκοόλ και για τα δύο φύλα είναι τα 12,7 έτη. Τα αγόρια παρουσιάζουν μικρότερη ηλικία έναρξης (12,3 έτη) σε σχέση με τα κορίτσια (12,9 έτη). Στην Ελλάδα ο μέσος όρος ηλικίας έναρξης είναι ίδιος με τον γενικό (12,7 έτη) ενώ και οι ηλικίες που αφορούν το κάθε φύλο είναι πολύ κοντά στις αντίστοιχες ηλικίες που ισχύουν για το σύνολο των κρατών (12,2 ετών τα αγόρια 13,2 ετών τα κορίτσια).

Το 5,1% των 11χρονων μαθητών όλων των κρατών δηλώνει πως την τελευταία περίοδο καταναλώνει τουλάχιστον ένα οινοπνευματώδες ποτό σε εβδομαδιαία βάση. Το ποσοστό των αγοριών που κάνει τέτοια κατανάλωση είναι υπερδιπλάσιο των κοριτσιών (7,3% και 3% αντίστοιχα). Το ποσοστό των Ελλήνων μαθητών που δηλώνει κατανάλωση τουλάχιστον ενός οινοπνευματώδους σε εβδομαδιαία βάση είναι 7%. Και στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη, το ποσοστό των αγοριών είναι μεγαλύτερο από αυτό των κοριτσιών.

Από τα στοιχεία προκύπτει ότι το ποσοστό των ανδρών είναι σταθερά μεγαλύτερο από το ποσοστό των γυναικών. Επιπλέον ότι η πλειονότητα των ατόμων ανήκει κατά κανόνα στην ηλικιακή ομάδα 36-50 ετών και στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 51 και άνω. Το ποσοστό των εξαρτημένων από οινοπνευματώδη που έχουν σταθερή απασχόληση είναι υψηλό και κυμαίνεται από 31,7% έως 55,7%. Αντίθετα, το ποσοστό των ανέργων κυμαίνεται από 17% έως 33%. Η εργασιακή κατάσταση των ατόμων αυτών διαφέρει σημαντικά από εκείνη των εξαρτημένων από ναρκωτικά, όπου το 60% των χρηστών είναι άνεργοι. Το γεγονός αυτό πιθανόν να αντικατοπτρίζει την ανοχή της κοινής γνώμης στα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη χρήση οινοπνευματωδών.

Ασθένειες και αλκοόλ

Οι τρεις βασικότερες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με τα οινοπνευματώδη ποτά είναι τα κακοήθη νεοπλάσματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η κίρρωση του ήπατος. Από τα αποτελέσματα 150 επιδημιολογικών ερευνών προκύπτει ότι ο σχετικός κίνδυνος θανάτου (από όλα τα αίτια) για όσους πίνουν σε σχέση με αυτούς που δεν πίνουν είναι 1,1 όταν η κατανάλωση κυμαίνεται σε 3-4 ποτά ημερησίως, ενώ αυξάνεται στο 1,4 περίπου, όταν τα ημερήσια ποτά ξεπερνούν τα 6.

Από τα νοσήματα που σχετίζονται με την υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος, πιο συχνά εμφανίζονται η αλκοολική γαστρίτιδα, το πεπτικό έλκος και η κίρρωση του ήπατος, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των κακοηθών νεοπλασιών και των ψυχιατρικών διαταραχών.

Τα παραπάνω στοιχεία έδωσε στην «Ε» ο Γιάννης Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής. Ο ίδιος εξηγεί αναλυτικά τον ακριβή συσχετισμό της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ με κάθε νόσημα.

ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Η αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος σχετίζεται με την ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου, την υπέρταση, τη μυοκαρδιοπάθεια, τον αιφνίδιο θάνατο και το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής. Στη Γαλλία -πρόσθεσε- που έχει την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση στον κόσμο, το 19,1% των πρόωρων θανάτων στους άνδρες και το 13% στις γυναίκες αποδίδεται στην κατανάλωση οινοπνεύματος.

ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συγκαταλέγει το οινόπνευμα στις καρκινογόνες ουσίες. Οι Doll και Peto το 1981 εκτιμούσαν ότι το 3% όλων των κακοήθων νεοπλασιών οφείλονταν στο οινόπνευμα. Οι περισσότερες έρευνες έχουν διαπιστώσει μικρή θετική συσχέτιση ανέμεσα στην κατανάλωση οινοπνεύματος και την πρόκληση ορισμένων νεοπλασμάτων -κυρίως καρκίνου του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου και του ήπατος και λιγότερο του παγκρέατος), χωρίς όμως να έχει αποσαφηνιστεί ο μηχανισμός της καρκινογένεσης.

ΗΠΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Η δράση του οινοπνεύματος στο ήπαρ οδηγεί στην ανάπτυξη όχι μόνο καρκίνου του ήπατος αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι το λιπώδες ήπαρ, η αλκοολική ηπατίτιδα και η αλκοολική κίρρωση. Από το σύνολο των θανάτων που προκαλούν οι παθήσεις του ήπατος, το 80% οφείλεται στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών.

Η αρχική βλάβη που δημιουργείται στο ήπαρ από την κατανάλωση οινοπνεύματος είναι η αυξημένη συγκέντρωση λίπους στο ήπαρ. Η συγκέντρωση αυτή κυμαίνεται από μικρές εναποθέσεις λίπους σε ορισμένα ηπατοκύτταρα μέχρι τη μαζική λιπώδη εκφύλιση του ήπατος. Αν διακοπεί η κατανάλωση οινοπνεύματος, το λιπώδες ήπαρ μπορεί να επανέλθει στη φυσιολογική του κατάσταση. Το 10-30% περίπου των ασθενών με λιπώδες ήπαρ θα εμφανίσουν κάποια στιγμή κίρρωση του ήπατος.

ΨΥΧΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές επιπτώσεις της αυξημένης κατανάλωσης οινοπνεύματος στον άνθρωπο είναι οι διαταραχές που προκαλούνται άμεσα στη συμπεριφορά του και μακροπρόθεσμα στην ψυχική του υγεία. Ατομα που ξεπερνούν τα 10 ποτά την ημέρα -τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής- εμφανίζουν συχνά κατάθλιψη, καθώς και καταστροφική ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Επίσης, αυξάνεται η επίπτωση των σεξουαλικών προβλημάτων, των διαταραχών της προσωπικότητας, της αμνησίας, της νοητικής έκπτωσης, των παραισθήσεων, του τρόμου.

ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ

Οσα άτομα αναφέρουν ιστορικό χρόνιας κατανάλωσης οινοπνεύματος παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα επιπλοκών, μεγαλύτερο χρόνο νοσηλείας και μεγαλύτερη θνησιμότητα. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται τόσο στις άμεσες όσο και στις μακροπρόθεσμες συνέπειες της τοξικής δράσης του οινοπνεύματος. Στις άμεσες συνέπειες περιλαμβάνεται και μια χαρακτηριστική μορφή πνευμονίας, που τη συναντάμε συχνά σε αλκοολικούς. Οταν μάλιστα οι ξένες ουσίες περιέχουν οινόπνευμα, οι πνευμονίες αυτές είναι ιδιαίτερα βαριές. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες συνίστανται κυρίως στην εξασθένηση της άμυνας του οργανισμού στις λοιμώξεις, εξαιτίας ανοσολογικών μεταβολών, όπως είναι η μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των λευκών αιμοσφαιρίων.

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΓΑΣΤΡΙΤΙΔΑ

Η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος σε μικρό χρονικό διάστημα οδηγεί στην ανάπτυξη οξείας γαστρίτιδας, η οποία υποχωρεί μετά τη διακοπή της κατανάλωσης οινοπνεύματος.

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ

Η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι μία από τις αιτίες για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας. Αρκετές έρευνες έχουν διαπιστώσει στατιστικά σημαντική συσχέτιση του οινοπνεύματος με την παγκρεατίτιδα. Το πάγκρεας των γυναικών είναι πιο ευαίσθητο στο οινόπνευμα από ό,τι των ανδρών. Ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας στους πότες ενισχύεται με την αύξηση της συνολικής χρονικής διάρκειας της κατανάλωσης οινοπνεύματος, ενώ το είδος του ποτού και ο τρόπος της κατανάλωσης δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον σχετικό κίνδυνο.

ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Περισσότερο από 2 ποτά την ημέρα κατά την εγκυμοσύνη αυξάνουν τον κίνδυνο να μειωθεί το σωματικό βάρος του εμβρύου, καθώς και τον κίνδυνο δυσμορφιών και βλαβών του κεντρικού νευρικού συστήματος του εμβρύου, που συνιστούν το Εμβρυϊκό Σύνδρομο Αλκοόλης (FAS, Fetal Alcohol Syndrom).

Σε ό,τι αφορά τα νοσήματα του οφθαλμού, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος ως προς την πρόκληση καταρράκτη. Ο σχετικός κίνδυνος για τους πότες είναι 1,31 σε σύγκριση με τους μη πότες.

Η κατανάλωση οινοπνεύματος, ακόμα και σε μέτριες ποσότητες, αποτελεί παράγοντα κιδνύνου για ανάπτυξη παχυσαρκίας.

Η χρόνια κατανάλωση οινοπνεύματος εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των λοιμώξεων. Το οινόπνευμα μειώνει τον αριθμό και τη δράση κυρίως των λευκοκυττάρων και λεμφοκυττάρων.

Το οινόπνευμα όπως και ορισμένα παράνομα ναρκωτικά αυξάνει τη σεξουαλική επιθυμία αλλά ελαττώνει την επίδοση.

ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Τα ατυχήματα που προκαλούνται εξαιτίας του οινοπνεύματος είναι κυρίως τροχαία, εργατικά, δηλητηριάσεις, πυρκαγιές, πτώσεις και πνιγμοί.

Τουλάχιστον το 1/3 των οικιακών ατυχημάτων και το 60% περίπου των θανάτων από πυρκαγιές αποδίδονται στην υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος.

Σχετικά με τα τροχαία ατυχήματα, έχει εκτιμηθεί ότι με 80mg% αιθανόλης στο αίμα ο κίνδυνος σύγκρουσης είναι διπλάσιος, με 150mg% ο κίνδυνος είναι δέκα φορές μεγαλύτερος και με 200mg% ο κίνδυνος γίνεται είκοσι φορές μεγαλύτερος. Στην Ε.Ε. το 1990 560.000 άτομα τραυματίστηκαν και 17.000 έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα λόγω κατανάλωσης οινοπνεύματος. Στην Ελλάδα έχει εκτιμηθεί ότι τα ποσοστά τροχαίων ατυχημάτων που προκαλούνται από αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος είναι ιδαίτερα υψηλά.

Σε έρευνα που έγινε στην Κρήτη, διαπιστώθηκε ότι το 60% των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων οφειλόταν στο οινόπνευμα και ότι το 7% του πληθυσμού οδηγεί με μεγαλύτερη του επιτρεπτού συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα.

Το πρόβλημα είναι πρώτα της οικογένειας και μετά του ατόμου που κάνει κατάχρηση ή έχει εξάρτηση από το αλκοόλ

Δεν υπάρχει αντίδοτο για την εξάρτηση

Η σχέση μας με το αλκοόλ έχει να κάνει με την ποσότητα -πόσο πίνει κανείς κάθε φορά- με τη συχνότητα -πόσο συχνά το κάνει- και με την ποιότητα -αν πίνει σκληρά ή υψηλής περιεκτικότητας αλκοολούχα ποτά, όπως είναι το ούζο, η ρακί, η βότκα κ.ο.κ., ή τα κλασικά χαμηλής περιεκτικότητας, όπως είναι το κρασί και η μπίρα.

Αλκοολικό είναι το άτομο που πίνει καθημερινά και συστηματικά και κάθε προσπάθεια αποχής ή διακοπής, είτε επειδή το επιλέγει είτε επειδή είναι αναγκασμένο (λόγω ασθένειας, ατυχήματος κ.ά.) δημιουργεί στον οργανισμό του σύνδρομο στέρησης. Ο αλκοολικός, αν για οποιονδήποτε λόγο σταματήσει τη συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, μπαίνει σε αυτό που ονομάζουμε σύνδρομο στέρησης – ελαφρύ μέχρι πολύ βαρύ. Αυτό το άτομο έχει εξάρτηση από το αλκοόλ και άρα είναι άρρωστο. Για την εξάρτηση από το αλκοόλ, τους τρόπους προσέγγισης και βοήθειας του αλκοολικού, την αντανάκλαση του προβλήματος στην οικογένειά του μιλά στην «Ε» ο Γιώργος Μουσάς, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής, του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναπληρωτής διευθυντής Ψυχιατρικού Τομέα Νοσοκομείου «Σωτηρία».

Αντίδοτο για την εξάρτηση από το αλκοόλ δεν υπάρχει μέχρι στιγμής. Γι’ αυτό το πιο σημαντικό είναι το κίνητρο του εξαρτώμενου ατόμου καθώς και η επίγνωση ότι έχει πρόβλημα, εξηγεί ο Γ. Μουσάς.

Επειδή το αλκοόλ έχει έναν μακρύ χρόνο για να φτάσει κανείς στην τελική φάση της εξάρτησης, 8-10 χρόνια περίπου, ο μέσος όρος ηλικίας των εξαρτημένων από αυτό (45 ετών) είναι αρκετά μεγαλύτερος από το μέσο όρο των εξαρτημένων από παράνομες ουσίες (25 ετών). Ενας άνθρωπος στα 45 του, που συνήθως έχει δομήσει οικογένεια, καριέρα κ.ο.κ., δεν έχει τη δυνατότητα ούτε ψυχολογικά ούτε κοινωνικά να μπει σε ένα διετές πρόγραμμα απεξάρτησης.

– Η οικογένεια του αλκοολικού;

«Το πρόβλημα είναι πρώτα της οικογένειας και μετά του ατόμου που κάνει κατάχρηση ή έχει εξάρτηση από το αλκοόλ. Διότι από τη στιγμή που ένας άνθρωπος έχει μια τέτοια σχέση με το αλκοόλ, είναι ανεπαρκής. Δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του οικογενειάρχη, του συζύγου, του πατέρα, του μοντέλου πάνω στον οποίο θα στηριχθούν τα παιδιά. Δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις που δημιουργούνται, πόσο μάλλον να ρυθμίζει τα οικονομικά. Ταυτόχρονα μπαίνει και ο παράγων προσωπικότητα. Τα άτομα που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και βεβαίως οι εξαρτημένοι από αυτό, λειτουργούν καταστροφικά τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε οικογενειακό και εργασιακό. Ακόμη περισσότερο καταστροφικά για τους γύρω τους λειτουργούν τα άτομα εκείνα που εκφράζονται βίαια αφού πιουν. Το παιδί που μεγαλώνει με πατέρα ή μητέρα καταστροφικό, επιθετικό, βίαιο, που είναι προβληματικός πότης ή εξαρτημένος, εξοικειώνεται με τη χρήση του αλκοόλ. Πολύ συχνά συναντάμε παιδιά τέτοια που μπαίνουν πρόωρα στις εξαρτήσεις. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτό οφείλεται στην κληρονομικότητα ή το μόντελινγκ και τη συμπεριφορά. Δηλαδή αν οι ψυχολογικές επιπτώσεις διαμορφώνουν ένα τέτοιο πλαίσιο. Επομένως ο γονέας αυτός δεν κάνει απλά κακό, αλλά καταστρέφει την οικογένεια και ειδικότερα τα παιδιά του».

– Πώς πείθει ένα άλλο μέλος της οικογένειας το άτομο που έχει το πρόβλημα;

«Αντιμετωπίζουμε πάντα το άτομο αυτό κάνοντας μία ανοιχτή και ξεκάθαρη τοποθέτηση, λέγοντας ότι «η ποσότητα που πίνεις είναι μεγάλη και θα πρέπει να ζητήσουμε τη γνώμη κάποιου ειδικού». Πολλές φορές, ίσως τις περισσότερες, υπάρχει συγκάλυψη και άρνηση του προβλήματος και από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Δεχόμαστε τηλεφωνήματα τα οποία ενώ έχουν αγωνία από κάτω για το πρόβλημα, στην πορεία των συζητήσεων το μειώνουν. Μας λένε “δεν είναι τόσο σοβαρό”, “δεν αντιμετωπίζω και τόσο μεγάλο πρόβλημα”. Επομένως, εκτός από τον ίδιο τον ασθενή πολύ συχνά και το ίδιο το περιβάλλον του έχει την τάση να υποτιμά το πρόβλημα».

– Γιατί;

«Νομίζω ότι είναι ένα περίπλοκο ζήτημα ψυχολογικών και κοινωνικών λόγων. Η άρνηση είναι ένας ψυχικός μηχανισμός άμυνας. Τη συναντάμε σε πολλές περιπτώσεις που υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Το κακό με το μηχανισμό αυτό είναι ότι είναι παθολογικός, δηλαδή αρνούμενος κανείς το πρόβλημα προσπαθεί να το εξαφανίσει ή να το μειώσει και δεν το αντιμετωπίζει. Χρειάζεται η επίγνωση ότι υπάρχει πρόβλημα και η συζήτηση που ξεκαθαρίζει ότι χρειάζεται διάγνωση και αντιμετώπιση, χωρίς δεύτερη συγκάλυψη, χωρίς πολλές πολλές συζητήσεις. Πολλές φορές οι οικογένειες συγκαλύπτουν το πρόβλημα γιατί οι ίδιες δεν αντέχουν την ευθύνη της αποκάλυψης. Διότι, από τη στιγμή που θα αποκαλυφθεί, υπάρχει η εξέλιξη ιατρικών, διαγνωστικών, θεραπευτικών, κοινωνικών και άλλων ζητημάτων. Η αντιμετώπιση του προβλήματος σημαίνει για την οικογένεια αλλαγή ρόλων, μετατροπή ισορροπιών, διαφοροποίηση σχέσεων κ.ά. Ολα αυτά είναι περίπλοκα. Είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολο να αναβάλει κανείς μία τέτοια απόφαση παρά να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, πράγμα που ισχύει για κάθε μεγάλο και σοβαρό πρόβλημα».

– Κι αν το άτομο με το πρόβλημα δεν θέλει να βοηθηθεί;

«Θα επιμείνει η οικογένεια. Αλλωστε αυτές οι καταστάσεις δεν ολοκληρώνονται άμεσα. Δεν θα πει κάποιος ότι είναι αλκοολικός στην πρώτη συζήτηση. Χρειάζεται επιμονή. Αυτός που αναλαμβάνει την ευθύνη να εισχωρήσει στο πρόβλημα πρέπει να αναγνωρίζει ότι σκοπός του είναι να κάνει το εξαρτημένο άτομο να συνειδητοποιήσει ότι έχει πρόβλημα. Η αναζήτηση βοήθειας έρχεται μετά ως φυσικό επακόλουθο. Κάθε προσπάθεια που τείνει να αυξήσει την επίγνωση και το κίνητρο του πάσχοντος είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ενα από τα πρώτα πράγματα που κάνουμε με τις εξαρτήσεις είναι να εκτιμήσουμε το κίνητρο του πάσχοντα ώστε να μπορούμε να τον βοηθήσουμε και στη συνέχεια προσπαθούμε να τον τονώσουμε».

– Το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ ότι είναι εξαρτημένοι κι ας μη το παραδέχονται;

«Η πλειονότητα το καταλαβαίνει. Πριν από λίγες μέρες μάς έφεραν έναν νεαρό στο νοσοκομείο, ο οποίος επεδείκνυε καταστροφική συμπεριφορά. Την επομένη του ξεσπάσματος του παιδιού αυτού, που είναι εξαρτημένο από το αλκοόλ, του περιέγραψα το περιστατικό της άφιξης του στο νοσοκομείο. Με άκουσε και μου είπε “δέχομαι αυτά που μου λέτε αλλά δεν θυμάμαι τίποτα απολύτως”. Ο νεαρός που τώρα καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ ήξερε ότι έχει πρόβλημα ακόμη και αν δεν θυμόταν τίποτα λόγω των κενών μνήμης που προκαλεί η οξεία λήψη οινοπνεύματος σε μεγάλες ποσότητες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 04/03/2006
Ασθένειες και αλκοόλ

Οι τρεις βασικότερες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με τα οινοπνευματώδη ποτά είναι τα κακοήθη νεοπλάσματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η κίρρωση του ήπατος. Από τα αποτελέσματα 150 επιδημιολογικών ερευνών προκύπτει ότι ο σχετικός κίνδυνος θανάτου (από όλα τα αίτια) για όσους πίνουν σε σχέση με αυτούς που δεν πίνουν είναι 1,1 όταν η κατανάλωση κυμαίνεται σε 3-4 ποτά ημερησίως, ενώ αυξάνεται στο 1,4 περίπου, όταν τα ημερήσια ποτά ξεπερνούν τα 6.

Από τα νοσήματα που σχετίζονται με την υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος, πιο συχνά εμφανίζονται η αλκοολική γαστρίτιδα, το πεπτικό έλκος και η κίρρωση του ήπατος, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των κακοηθών νεοπλασιών και των ψυχιατρικών διαταραχών.

Τα παραπάνω στοιχεία έδωσε στην «Ε» ο Γιάννης Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής. Ο ίδιος εξηγεί αναλυτικά τον ακριβή συσχετισμό της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ με κάθε νόσημα.

ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Η αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος σχετίζεται με την ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου, την υπέρταση, τη μυοκαρδιοπάθεια, τον αιφνίδιο θάνατο και το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής. Στη Γαλλία -πρόσθεσε- που έχει την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση στον κόσμο, το 19,1% των πρόωρων θανάτων στους άνδρες και το 13% στις γυναίκες αποδίδεται στην κατανάλωση οινοπνεύματος.

ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συγκαταλέγει το οινόπνευμα στις καρκινογόνες ουσίες. Οι Doll και Peto το 1981 εκτιμούσαν ότι το 3% όλων των κακοήθων νεοπλασιών οφείλονταν στο οινόπνευμα. Οι περισσότερες έρευνες έχουν διαπιστώσει μικρή θετική συσχέτιση ανέμεσα στην κατανάλωση οινοπνεύματος και την πρόκληση ορισμένων νεοπλασμάτων -κυρίως καρκίνου του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου και του ήπατος και λιγότερο του παγκρέατος), χωρίς όμως να έχει αποσαφηνιστεί ο μηχανισμός της καρκινογένεσης.

ΗΠΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Η δράση του οινοπνεύματος στο ήπαρ οδηγεί στην ανάπτυξη όχι μόνο καρκίνου του ήπατος αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι το λιπώδες ήπαρ, η αλκοολική ηπατίτιδα και η αλκοολική κίρρωση. Από το σύνολο των θανάτων που προκαλούν οι παθήσεις του ήπατος, το 80% οφείλεται στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών.

Η αρχική βλάβη που δημιουργείται στο ήπαρ από την κατανάλωση οινοπνεύματος είναι η αυξημένη συγκέντρωση λίπους στο ήπαρ. Η συγκέντρωση αυτή κυμαίνεται από μικρές εναποθέσεις λίπους σε ορισμένα ηπατοκύτταρα μέχρι τη μαζική λιπώδη εκφύλιση του ήπατος. Αν διακοπεί η κατανάλωση οινοπνεύματος, το λιπώδες ήπαρ μπορεί να επανέλθει στη φυσιολογική του κατάσταση. Το 10-30% περίπου των ασθενών με λιπώδες ήπαρ θα εμφανίσουν κάποια στιγμή κίρρωση του ήπατος.

ΨΥΧΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές επιπτώσεις της αυξημένης κατανάλωσης οινοπνεύματος στον άνθρωπο είναι οι διαταραχές που προκαλούνται άμεσα στη συμπεριφορά του και μακροπρόθεσμα στην ψυχική του υγεία. Ατομα που ξεπερνούν τα 10 ποτά την ημέρα -τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής- εμφανίζουν συχνά κατάθλιψη, καθώς και καταστροφική ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Επίσης, αυξάνεται η επίπτωση των σεξουαλικών προβλημάτων, των διαταραχών της προσωπικότητας, της αμνησίας, της νοητικής έκπτωσης, των παραισθήσεων, του τρόμου.

ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ

Οσα άτομα αναφέρουν ιστορικό χρόνιας κατανάλωσης οινοπνεύματος παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα επιπλοκών, μεγαλύτερο χρόνο νοσηλείας και μεγαλύτερη θνησιμότητα. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται τόσο στις άμεσες όσο και στις μακροπρόθεσμες συνέπειες της τοξικής δράσης του οινοπνεύματος. Στις άμεσες συνέπειες περιλαμβάνεται και μια χαρακτηριστική μορφή πνευμονίας, που τη συναντάμε συχνά σε αλκοολικούς. Οταν μάλιστα οι ξένες ουσίες περιέχουν οινόπνευμα, οι πνευμονίες αυτές είναι ιδιαίτερα βαριές. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες συνίστανται κυρίως στην εξασθένηση της άμυνας του οργανισμού στις λοιμώξεις, εξαιτίας ανοσολογικών μεταβολών, όπως είναι η μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των λευκών αιμοσφαιρίων.

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΓΑΣΤΡΙΤΙΔΑ

Η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος σε μικρό χρονικό διάστημα οδηγεί στην ανάπτυξη οξείας γαστρίτιδας, η οποία υποχωρεί μετά τη διακοπή της κατανάλωσης οινοπνεύματος.

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ

Η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι μία από τις αιτίες για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας. Αρκετές έρευνες έχουν διαπιστώσει στατιστικά σημαντική συσχέτιση του οινοπνεύματος με την παγκρεατίτιδα. Το πάγκρεας των γυναικών είναι πιο ευαίσθητο στο οινόπνευμα από ό,τι των ανδρών. Ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας στους πότες ενισχύεται με την αύξηση της συνολικής χρονικής διάρκειας της κατανάλωσης οινοπνεύματος, ενώ το είδος του ποτού και ο τρόπος της κατανάλωσης δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον σχετικό κίνδυνο.

ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Περισσότερο από 2 ποτά την ημέρα κατά την εγκυμοσύνη αυξάνουν τον κίνδυνο να μειωθεί το σωματικό βάρος του εμβρύου, καθώς και τον κίνδυνο δυσμορφιών και βλαβών του κεντρικού νευρικού συστήματος του εμβρύου, που συνιστούν το Εμβρυϊκό Σύνδρομο Αλκοόλης (FAS, Fetal Alcohol Syndrom).

Σε ό,τι αφορά τα νοσήματα του οφθαλμού, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος ως προς την πρόκληση καταρράκτη. Ο σχετικός κίνδυνος για τους πότες είναι 1,31 σε σύγκριση με τους μη πότες.

Η κατανάλωση οινοπνεύματος, ακόμα και σε μέτριες ποσότητες, αποτελεί παράγοντα κιδνύνου για ανάπτυξη παχυσαρκίας.

Η χρόνια κατανάλωση οινοπνεύματος εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των λοιμώξεων. Το οινόπνευμα μειώνει τον αριθμό και τη δράση κυρίως των λευκοκυττάρων και λεμφοκυττάρων.

Το οινόπνευμα όπως και ορισμένα παράνομα ναρκωτικά αυξάνει τη σεξουαλική επιθυμία αλλά ελαττώνει την επίδοση.

ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Τα ατυχήματα που προκαλούνται εξαιτίας του οινοπνεύματος είναι κυρίως τροχαία, εργατικά, δηλητηριάσεις, πυρκαγιές, πτώσεις και πνιγμοί.

Τουλάχιστον το 1/3 των οικιακών ατυχημάτων και το 60% περίπου των θανάτων από πυρκαγιές αποδίδονται στην υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος.

Σχετικά με τα τροχαία ατυχήματα, έχει εκτιμηθεί ότι με 80mg% αιθανόλης στο αίμα ο κίνδυνος σύγκρουσης είναι διπλάσιος, με 150mg% ο κίνδυνος είναι δέκα φορές μεγαλύτερος και με 200mg% ο κίνδυνος γίνεται είκοσι φορές μεγαλύτερος. Στην Ε.Ε. το 1990 560.000 άτομα τραυματίστηκαν και 17.000 έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα λόγω κατανάλωσης οινοπνεύματος. Στην Ελλάδα έχει εκτιμηθεί ότι τα ποσοστά τροχαίων ατυχημάτων που προκαλούνται από αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος είναι ιδαίτερα υψηλά.

Σε έρευνα που έγινε στην Κρήτη, διαπιστώθηκε ότι το 60% των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων οφειλόταν στο οινόπνευμα και ότι το 7% του πληθυσμού οδηγεί με μεγαλύτερη του επιτρεπτού συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα.

Το πρόβλημα είναι πρώτα της οικογένειας και μετά του ατόμου που κάνει κατάχρηση ή έχει εξάρτηση από το αλκοόλ

Δεν υπάρχει αντίδοτο για την εξάρτηση

Η σχέση μας με το αλκοόλ έχει να κάνει με την ποσότητα -πόσο πίνει κανείς κάθε φορά- με τη συχνότητα -πόσο συχνά το κάνει- και με την ποιότητα -αν πίνει σκληρά ή υψηλής περιεκτικότητας αλκοολούχα ποτά, όπως είναι το ούζο, η ρακί, η βότκα κ.ο.κ., ή τα κλασικά χαμηλής περιεκτικότητας, όπως είναι το κρασί και η μπίρα.

Αλκοολικό είναι το άτομο που πίνει καθημερινά και συστηματικά και κάθε προσπάθεια αποχής ή διακοπής, είτε επειδή το επιλέγει είτε επειδή είναι αναγκασμένο (λόγω ασθένειας, ατυχήματος κ.ά.) δημιουργεί στον οργανισμό του σύνδρομο στέρησης. Ο αλκοολικός, αν για οποιονδήποτε λόγο σταματήσει τη συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, μπαίνει σε αυτό που ονομάζουμε σύνδρομο στέρησης – ελαφρύ μέχρι πολύ βαρύ. Αυτό το άτομο έχει εξάρτηση από το αλκοόλ και άρα είναι άρρωστο. Για την εξάρτηση από το αλκοόλ, τους τρόπους προσέγγισης και βοήθειας του αλκοολικού, την αντανάκλαση του προβλήματος στην οικογένειά του μιλά στην «Ε» ο Γιώργος Μουσάς, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής, του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναπληρωτής διευθυντής Ψυχιατρικού Τομέα Νοσοκομείου «Σωτηρία».

Αντίδοτο για την εξάρτηση από το αλκοόλ δεν υπάρχει μέχρι στιγμής. Γι’ αυτό το πιο σημαντικό είναι το κίνητρο του εξαρτώμενου ατόμου καθώς και η επίγνωση ότι έχει πρόβλημα, εξηγεί ο Γ. Μουσάς.

Επειδή το αλκοόλ έχει έναν μακρύ χρόνο για να φτάσει κανείς στην τελική φάση της εξάρτησης, 8-10 χρόνια περίπου, ο μέσος όρος ηλικίας των εξαρτημένων από αυτό (45 ετών) είναι αρκετά μεγαλύτερος από το μέσο όρο των εξαρτημένων από παράνομες ουσίες (25 ετών). Ενας άνθρωπος στα 45 του, που συνήθως έχει δομήσει οικογένεια, καριέρα κ.ο.κ., δεν έχει τη δυνατότητα ούτε ψυχολογικά ούτε κοινωνικά να μπει σε ένα διετές πρόγραμμα απεξάρτησης.

– Η οικογένεια του αλκοολικού;

«Το πρόβλημα είναι πρώτα της οικογένειας και μετά του ατόμου που κάνει κατάχρηση ή έχει εξάρτηση από το αλκοόλ. Διότι από τη στιγμή που ένας άνθρωπος έχει μια τέτοια σχέση με το αλκοόλ, είναι ανεπαρκής. Δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του οικογενειάρχη, του συζύγου, του πατέρα, του μοντέλου πάνω στον οποίο θα στηριχθούν τα παιδιά. Δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις που δημιουργούνται, πόσο μάλλον να ρυθμίζει τα οικονομικά. Ταυτόχρονα μπαίνει και ο παράγων προσωπικότητα. Τα άτομα που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και βεβαίως οι εξαρτημένοι από αυτό, λειτουργούν καταστροφικά τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε οικογενειακό και εργασιακό. Ακόμη περισσότερο καταστροφικά για τους γύρω τους λειτουργούν τα άτομα εκείνα που εκφράζονται βίαια αφού πιουν. Το παιδί που μεγαλώνει με πατέρα ή μητέρα καταστροφικό, επιθετικό, βίαιο, που είναι προβληματικός πότης ή εξαρτημένος, εξοικειώνεται με τη χρήση του αλκοόλ. Πολύ συχνά συναντάμε παιδιά τέτοια που μπαίνουν πρόωρα στις εξαρτήσεις. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτό οφείλεται στην κληρονομικότητα ή το μόντελινγκ και τη συμπεριφορά. Δηλαδή αν οι ψυχολογικές επιπτώσεις διαμορφώνουν ένα τέτοιο πλαίσιο. Επομένως ο γονέας αυτός δεν κάνει απλά κακό, αλλά καταστρέφει την οικογένεια και ειδικότερα τα παιδιά του».

– Πώς πείθει ένα άλλο μέλος της οικογένειας το άτομο που έχει το πρόβλημα;

«Αντιμετωπίζουμε πάντα το άτομο αυτό κάνοντας μία ανοιχτή και ξεκάθαρη τοποθέτηση, λέγοντας ότι «η ποσότητα που πίνεις είναι μεγάλη και θα πρέπει να ζητήσουμε τη γνώμη κάποιου ειδικού». Πολλές φορές, ίσως τις περισσότερες, υπάρχει συγκάλυψη και άρνηση του προβλήματος και από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Δεχόμαστε τηλεφωνήματα τα οποία ενώ έχουν αγωνία από κάτω για το πρόβλημα, στην πορεία των συζητήσεων το μειώνουν. Μας λένε “δεν είναι τόσο σοβαρό”, “δεν αντιμετωπίζω και τόσο μεγάλο πρόβλημα”. Επομένως, εκτός από τον ίδιο τον ασθενή πολύ συχνά και το ίδιο το περιβάλλον του έχει την τάση να υποτιμά το πρόβλημα».

– Γιατί;

«Νομίζω ότι είναι ένα περίπλοκο ζήτημα ψυχολογικών και κοινωνικών λόγων. Η άρνηση είναι ένας ψυχικός μηχανισμός άμυνας. Τη συναντάμε σε πολλές περιπτώσεις που υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Το κακό με το μηχανισμό αυτό είναι ότι είναι παθολογικός, δηλαδή αρνούμενος κανείς το πρόβλημα προσπαθεί να το εξαφανίσει ή να το μειώσει και δεν το αντιμετωπίζει. Χρειάζεται η επίγνωση ότι υπάρχει πρόβλημα και η συζήτηση που ξεκαθαρίζει ότι χρειάζεται διάγνωση και αντιμετώπιση, χωρίς δεύτερη συγκάλυψη, χωρίς πολλές πολλές συζητήσεις. Πολλές φορές οι οικογένειες συγκαλύπτουν το πρόβλημα γιατί οι ίδιες δεν αντέχουν την ευθύνη της αποκάλυψης. Διότι, από τη στιγμή που θα αποκαλυφθεί, υπάρχει η εξέλιξη ιατρικών, διαγνωστικών, θεραπευτικών, κοινωνικών και άλλων ζητημάτων. Η αντιμετώπιση του προβλήματος σημαίνει για την οικογένεια αλλαγή ρόλων, μετατροπή ισορροπιών, διαφοροποίηση σχέσεων κ.ά. Ολα αυτά είναι περίπλοκα. Είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολο να αναβάλει κανείς μία τέτοια απόφαση παρά να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, πράγμα που ισχύει για κάθε μεγάλο και σοβαρό πρόβλημα».

– Κι αν το άτομο με το πρόβλημα δεν θέλει να βοηθηθεί;

«Θα επιμείνει η οικογένεια. Αλλωστε αυτές οι καταστάσεις δεν ολοκληρώνονται άμεσα. Δεν θα πει κάποιος ότι είναι αλκοολικός στην πρώτη συζήτηση. Χρειάζεται επιμονή. Αυτός που αναλαμβάνει την ευθύνη να εισχωρήσει στο πρόβλημα πρέπει να αναγνωρίζει ότι σκοπός του είναι να κάνει το εξαρτημένο άτομο να συνειδητοποιήσει ότι έχει πρόβλημα. Η αναζήτηση βοήθειας έρχεται μετά ως φυσικό επακόλουθο. Κάθε προσπάθεια που τείνει να αυξήσει την επίγνωση και το κίνητρο του πάσχοντος είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ενα από τα πρώτα πράγματα που κάνουμε με τις εξαρτήσεις είναι να εκτιμήσουμε το κίνητρο του πάσχοντα ώστε να μπορούμε να τον βοηθήσουμε και στη συνέχεια προσπαθούμε να τον τονώσουμε».

– Το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ ότι είναι εξαρτημένοι κι ας μη το παραδέχονται;

«Η πλειονότητα το καταλαβαίνει. Πριν από λίγες μέρες μάς έφεραν έναν νεαρό στο νοσοκομείο, ο οποίος επεδείκνυε καταστροφική συμπεριφορά. Την επομένη του ξεσπάσματος του παιδιού αυτού, που είναι εξαρτημένο από το αλκοόλ, του περιέγραψα το περιστατικό της άφιξης του στο νοσοκομείο. Με άκουσε και μου είπε “δέχομαι αυτά που μου λέτε αλλά δεν θυμάμαι τίποτα απολύτως”. Ο νεαρός που τώρα καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ ήξερε ότι έχει πρόβλημα ακόμη και αν δεν θυμόταν τίποτα λόγω των κενών μνήμης που προκαλεί η οξεία λήψη οινοπνεύματος σε μεγάλες ποσότητες».